Cyber Bullying*

Παγκόσμια μέρα κατά του ενδοσχολικού εκφοβισμού και της ενδοσχολικής βίας σήμερα. Ο εκφοβισμός και η βία στο σχολείο μεταξύ των μαθητών έχουν αρχίσει να γίνονται αντικείμενο προσοχής, συζήτησης και μελέτης και στην Ελλάδα. Ο όρος «εκφοβισμός και βία στο σχολείο» (school bullying), όπως και ο όρος «θυματοποίηση» (victimization) χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν μια κατάσταση κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου.

Στην Ελλάδα τα ερευνητικά δεδομένα, σύμφωνα με σχετικό εγχειρίδιο της ΕΨΥΠΕ, δείχνουν ότι το 10-15% των μαθητών πέφτουν θύματα μορφών εκφοβισμού και βίας στο σχολείο, ενώ έχει παρατηρηθεί ότι τα αγόρια εμπλέκονται πιο συχνά σε περιστατικά βίας σε σχέση με τα κορίτσια, σε αναλογία 3 προς 1. Τα περιστατικά εκφοβισμού εκδηλώνονται με μεγαλύτερη συχνότητα στο δημοτικό με κορύφωση στα δύο πρώτες τάξεις του γυμνασίου. Αργότερα, η συχνότητα των περιστατικών μειώνεται αισθητά, αλλά τα περιστατικά που εμμένουν ή όσα νέα προκύπτουν, είναι συνήθως σφοδρότερης σοβαρότητας κατά την εφηβική ηλικία των εμπλεκόμενων παιδιών.

Οι συνήθεις εκδηλώσεις του εκφοβισμού, περιλαμβάνουν χειρονομίες, σπρωξιές και γενικότερα σωματική βία, φραστικές επιθέσεις, προσβολές, απειλές και ότι συγκαταλέγεται στη  λεκτική βία, κλοπές και καταστροφές προσωπικών αντικειμένων, εκβιασμούς, σεξουαλική παρενόχληση ή/και κακοποίηση, αποκλεισμό και απομόνωση από παρέες, ομαδικά παιχνίδια και κοινωνικές δραστηριότητες. 

Cyber Bullying

Μία μορφή του σχολικού εκφοβισμού που εμφανίζει μεγάλη εξάπλωση είναι και ο «διαδικτυακός» ή «ηλεκτρονικός εκφοβισμός» (cyber bullying). Ο όρος περιγράφει πράξεις πίεσης, ταπείνωσης, παρενόχλησης, δυσφήμισης, έμμεσες επιθετικές ενέργειες με χρήση μέσων όπως ο υπολογιστής που συνδέεται με το διαδίκτυο και το κινητό τηλέφωνο.

Για τον  ηλεκτρονικό εκφοβισμό μπορεί να χρησιμοποιηθούν το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (mail), τα μηνύματα κειμένου ή εικόνας (SMS / MMS), τα chat rooms, τα ιστολόγια και οι ιστοσελίδες και φυσικά οι σελίδες κοινωνικής δικτύωσης( Facebook, ΜySpace, twitter, κά.)

Ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός μοιάζει πολύ με τον απλό εκφοβισμό αφού και εδώ, υπάρχει θύτης, θύμα και παρατηρητές. Έχει όμως και μερικές διαφορές όπως:

·        Μπορεί να φτάσει σε πολύ λίγο χρόνο σε πολλούς παραλήπτες

·        Τα ηλεκτρονικά μηνύματα είναι σχεδόν αδύνατο να ελεγχθούν

·        Ο θύτης νιώθει ότι μπορεί να παραμείνει ανώνυμος

·        Το θύμα πλήττεται στο σπίτι και στον προσωπικό του χώρο ή κάθε φορά που συνδέεται με το ηλεκτρονικό μέσο που χρησιμοποιεί ο θύτης

Συχνά, ο εκφοβισμός αρχίζει σαν αστείο ή σαν παιχνίδι κατά τη διάρκεια τη διερεύνησης των δυνατοτήτων μιας νέας συσκευής, αλλά μπορεί να εξαπλωθεί ταχύτατα και ευρύτατα και μπορεί να γίνει μια πολύ ενοχλητική κατάσταση ειδικά για τα παιδιά και τους νέους.

Η τυπολογία του ηλεκτρονικού εκφοβισμού

Παρατίθενται οι βασικές εκφάνσεις του ηλεκτρονικού εκφοβισμού, όπως καταγράφονται από την εκπαιδευτικό κυρία Νίκα στο βιβλίο «Delete στον ηλεκτρονικό εκφοβισμό (εκδόσεις ΕΨΥΠΕ).

Flaming: βίαια και προσβλητικά μηνύματα σε πραγματικό χρόνο με στόχο να προκαλέσουν την απάντηση σε ένα forum ή blog

Παρενόχληση: μιλώ άσχημα για κάποιον, μέσα από μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, μηνυμάτων κ.ά., με σκοπό να βλάψω την υπόληψή του

Αντικατάσταση προσώπου (impersonation): στέλνω μηνύματα ή δημοσιεύω κείμενα υποκρινόμενος κάποιον άλλο ή δημιουργώ ψεύτικα διαδικτυακά προφίλ και στέλνω απειλητικά μηνύματα. Τα ψεύτικα προφίλ τα συναντάμε και σε περιπτώσεις παιδεραστών, οι οποίοι με αυτόν τον τρόπο «ψαρεύουν» ανυποψίαστους ανήλικους

Έκθεση προσωπικών δεδομένων: δημοσιεύω προσωπικές πληροφορίες ή φωτογραφίες για κάποιο πρόσωπο χωρίς να έχω την άδειά του

Παραπλάνηση (trickery): κερδίζω την εμπιστοσύνη κάποιου και μετά δημοσιεύω εμπιστευτικές πληροφορίες

Ηλεκτρονική καταδίωξη (cyber stalking): επαναλαμβανόμενες και απειλητικές παρενοχλήσεις με σκοπό την πρόκληση φόβου

Το σχολείο και η οικογένεια, παρέχουν στα παιδιά τη δυνατότητα εκπαίδευσης στις νέες τεχνολογίες. Παράλληλα όμως, θα πρέπει να εκπαιδεύουν αυτά τα παιδιά στην κριτική αντιμετώπιση της υπερπληροφόρησης και στην εποικοδομητική χρήση και διαχείριση των νέων τεχνολογιών. Σε κάθε περίπτωση, ο εκφοβισμός και η βία στο σχολείο αποτελούν πράξεις επιθετικότητας, που είναι ένα οικουμενικό χαρακτηριστικό. Η υγιής έκφραση της επιθετικότητας και η δημιουργική της αξιοποίηση καθώς και ο σεβασμός της διαφορετικότητας οφείλουν να αποτελούν κομμάτια των όποιων προληπτικών δράσεων και παρεμβάσεων. 

Βιβλιογραφία: Delete στον ηλεκτρονικό εκφοβισμό, ΕΨΥΠΕ

*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Ηπειρωτικός Αγών" στις 6/3/2015