Γονείς & παιδιά: επικοινωνία

Το α και το ω της καλής συνεργασίας μεταξύ των μελών της οικογένειας είναι η θετική και αποτελεσματική επικοινωνία, λεκτική και εξωλεκτική (χροιά και ένταση φωνής, γλώσσα του σώματος και του προσώπου, συμπεριφορές, κ.ά.). Θα επικεντρωθώ σήμερα στην επικοινωνία μεταξύ γονιών και παιδιών, η οποία επηρεάζει καθοριστικά τη σχέση τους και τη συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών (θετικές επιδράσεις: αυτοεκτίμηση, αυτοσεβασμός, εμπιστοσύνη, ασφάλεια, συνεργατικότητα / επιδράσεις αναποτελεσματικής και αρνητικής επικοινωνίας: αυξημένη επιθετικότητα, μοναξιά, ανασφάλεια, χαμηλή αυτοεκτίμηση, αντιδραστικότητα κ.ά.).

Καταρχάς είναι σημαντικό η λεκτική με την εξωλεκτική επικοινωνία να βρίσκονται σε συμφωνία – φανταστείτε μία μητέρα να λέει στο παιδάκι της πόσο το αγαπάει με μια συνοφρυωμένη γκριμάτσα ή έναν πατέρα που εκδηλώνει λεκτικά το ενδιαφέρον του για το πώς κύλησε η μέρα του παιδιού, αλλά δεν σηκώνει ούτε λεπτό τα μάτια του από τον υπολογιστή για να του χαρίσει ένα βλέμμα.

Στα πρώτα στάδια ζωής του παιδιού, είναι καλό να δημιουργήσει κανείς το εύφορο έδαφος μιας θετικής επικοινωνίας, μέσα από την έκφραση άφθονης αγάπης, κατανόησης και αποδοχής, διαθεσιμότητας και σταθερής παρουσίας. Λεκτικά λοιπόν, μπορείτε να διατυπώνετε τη χαρά και την ευχαρίστησή σας για συμπεριφορές του παιδιού που είναι επιθυμητές, στέλνοντας θετικά μηνύματα, καθώς επίσης και την αγάπη και την αποδοχή σας για το παιδί συνολικά, ως προσωπικότητα. Εξωλεκτικά, ας εκφράζετε την αγάπη σας με το σώμα σας – εγγύτητα και επαφή -και το πρόσωπό σας – χαμόγελο, τρυφερό και με προσοχή βλέμμα - αποφεύγοντας παράλληλα όσο μπορείτε τις φωνές, την αδιαφορία ή άλλες αρνητικές διαστάσεις της επικοινωνίας, π.χ. την προσβολή.

Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο είναι το επίπεδο της επικοινωνίας. Σωματικά, είναι προτιμότερο να προσεγγίζετε το ύψος των παιδιών, επιδιώκοντας μια πιο ισότιμη σχέση και βλεμματική επαφή και έναν ασφαλέστερο, για εκείνα, συσχετισμό δυνάμεων. Ως προς το περιεχόμενο, να χρησιμοποιείτε απλό λεξιλόγιο – προσαρμοσμένο στην ηλικία του παιδιού – και σύντομες διατυπώσεις, ώστε η επικοινωνία σας να μην μετατρέπεται σε μονόλογο – κήρυγμα!

Η ικανότητα του να ακούτε, η ενεργητική ακρόαση, θέλει σίγουρα εξάσκηση! Ας πούμε λοιπόν, ότι το παιδί έρχεται και εκφράζει την επιθυμία να μιλήσει μαζί σας. Επιγραμματικά, παίζουν σημαντικό ρόλο τα εξής χαρακτηριστικά:

    Καλή και συνεχόμενη βλεμματική επαφή – εσείς πώς νιώθετε όταν απευθύνετε το λόγο σε κάποιον σας και εκείνος δεν σας κοιτάει;

    Αναπόσπαστη προσοχή. Κλείστε την τηλεόραση και ανοίξτε τα αυτιά σας! Αν για κάποιο σοβαρό λόγο δεν είναι κατάλληλη η στιγμή, προγραμματίστε με το παιδί μία άμεση επόμενη συνάντηση.

    Ακούστε ενεργά και με προσοχή, χωρίς να διακόπτετε. Προσπαθήστε να καταλάβετε το βίωμα και να μπείτε στη θέση του παιδιού.

    Μόλις το παιδί ολοκληρώσει, δώστε του μια λεκτική επιβεβαίωση ότι το ακούσατε, κάνοντας ένα σχόλιο πάνω σε όσα είπε ή διατυπώνοντας μια ερώτηση για να διευκρινίσετε κάτι που δεν καταλάβατε.

Η ενεργητική ακρόαση είναι μια σημαντική δεξιότητα επικοινωνίας που χρειάζεται σε όλες τις σχέσεις – αναλογιστείτε πόσο καλά έχετε νιώσει όταν κάποιος σας άκουσε πραγματικά ή όταν, ακούγοντας εσείς κάποιον, καταφέρατε να μπείτε στη θέση του και να τον συναισθανθείτε…

Για να συνεχιστεί η επικοινωνία με το παιδί, κάντε τις κατάλληλες ερωτήσεις, δηλαδή κυρίως ερωτήσεις ανοιχτού τύπου, που συνήθως ξεκινούν με μια από τις λέξεις «τι», «πού», «ποιον» ή «πώς». Οι ερωτήσεις αυτές δίνουν στο παιδί τη δυνατότητα να ξεδιπλώσει τη σκέψη του και δεν το περιορίζουν σε μια μονολεκτική απάντηση τύπου «ναι» ή «όχι».

Καθώς η επικοινωνία είναι μια αμφίδρομη διαδικασία, εκφράστε με τη σειρά σας στο παιδί τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας για το θέμα που συζητάτε. Προσοχή, όχι κριτική, συμβουλές και έτοιμες λύσεις!

Απαντήστε ολοκληρωμένα, με κατάλληλες για την ηλικία του παιδιού εκφράσεις, αλλά όχι με υπερβολικές λεπτομέρειες σε αυτό που ρωτηθήκατε, ακόμα κι αν το θέμα σας φέρνει σε δύσκολη θέση – για παράδειγμα, οι συζητήσεις σχετικά με τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση. Αν ρωτηθείτε πράγματα για τα οποία δε γνωρίζετε την απάντηση, απλά πείτε το! Στη συνέχεια, φροντίστε να συνεργαστείτε με το παιδί ή να το κατευθύνετε για το πού μπορεί να βρει τις πληροφορίες που αναζητά.

Τέλος, για εσάς που έχετε παιδιά σχολικής ηλικίας ή και μεγαλύτερα, μπορείτε να προγραμματίζετε και ορισμένες οικογενειακές συναντήσεις, όπου μπορείτε να συζητάτε θέματα σε σχέση με την καθημερινή συμβίωση, τις χαρές της και τις δυσκολίες της, τους κανόνες και τις αλλαγές που ίσως επιθυμείτε να κάνετε. Κάτι ανάλογο μπορείτε να καθιερώσετε στα γεύματα ή δείπνα που συναντιέστε όλοι μαζί.

Σε κάθε περίπτωση, θυμηθείτε ότι το πλαίσιο αλλά και το ύφος όλων των επιμέρους στοιχείων μιας αποτελεσματικής επικοινωνίας, το διαμορφώνετε εσείς με το προσωπικό σας στυλ και σύμφωνα με την κουλτούρα της δικής σας οικογένειας. Υιοθετείτε έτσι όσα σας ταιριάζουν και τα υποστηρίζετε με το δικό σας τρόπο!

Η ουσία είναι να κατανοήσει κανείς ότι τα πράγματα σε μια οικογένεια κυλούν πολύ πιο ευχάριστα μέσα από το διάλογο και την ουσιαστική επαφή και ότι αυτά τα στοιχεία μπορούν να καλλιεργηθούν από τη βρεφική ήδη ηλικία των παιδιών, θέτοντας τις βάσεις για το μέλλον… Καλή προσπάθεια!