Ο ρόλος του γονιού

Και έρχεται αργά ή γρήγορα η στιγμή που καταλαβαίνεις ότι το μεγάλωμα του παιδιού, δεν είναι απλή υπόθεση… Εγχειρίδιο χρήσης δεν υπάρχει, συνταγές για «όλες τις περιπτώσεις» δεν ισχύουν! Ανακαλύπτεις ότι η υπομονή και οι αντοχές σου έχουν ελαστικότητα… μεγάλη! Αρχίζεις να συνειδητοποιείς ότι από τα δικά σου «χέρια», τη δική σου ετοιμότητα και ικανότητα, εξαρτάται η κάλυψη μιας σειράς σωματικών, βιολογικών και συναισθηματικών αναγκών του παιδιού σου.

Όποιος το ζει, γνωρίζει πολύ καλά τα άπειρα συναισθήματα και τον πλούτο των εμπειριών που βιώνει ένας γονιός από την πρώτη στιγμή – όπως και αν την ορίσουμε αυτή -  και καθ’ όλη την πορεία της ζωής μαζί με το παιδί του. Εδώ, θα περιοριστούμε στην καταγραφή 8 βασικών ευθυνών που έχουν οι γονείς απέναντι στα παιδιά τους, ώστε να δημιουργήσουν ευνοϊκές συνθήκες για την πολύπλευρη ανάπτυξή τους.

1)   Ασφαλές περιβάλλον: ασφάλεια στο σπίτι και στο αυτοκίνητο, συναισθηματική ασφάλεια, προστασία από κάθε είδους κακοποίησης, διασφάλιση της καταλληλότητας τυχόν παιδαγωγών, babysitters, κτλ.

2)   Κάλυψη βασικών αναγκών: τα αυτονόητα – που δυστυχώς αρχίζουν να μην είναι τόσο αυτονόητα και στην Ελλάδα πια – όπως νερό, τροφή, στέγη, ζεστασιά, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, ρουχισμός και προσωπικός χώρος, ένας χώρος όπου μπορεί το παιδί να μείνει μόνο του για κάποια ώρα αν το επιθυμεί.

3)   Ενίσχυση της αυτοεκτίμησης. Απαραίτητη προϋπόθεση, ο σεβασμός της μοναδικότητας και της ατομικότητας του παιδιού. Στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, συμβάλουν η ενθάρρυνση – όχι η πίεση – του παιδιού να συμμετέχει σε κάποια ομαδική δραστηριότητα ή άθλημα, η αναγνώριση των επιτευγμάτων του, η θέσπιση ρεαλιστικών προσδοκιών ανάλογα με την ηλικία και τις δυνατότητές του, ώστε να μπορεί να βιώσει την ικανοποίηση από μικρές, καθημερινές «επιτυχίες» και τέλος, η κατάλληλη διαχείριση των δυσάρεστων και ακατάλληλων συμπεριφορών του, προς μια κατεύθυνση διδασκαλίας και όχι προς την κατεύθυνση της κριτικής και της γελοιοποίησης. (παρατηρείτε ότι όσο προχωράμε από το σωματικό κομμάτι στο ψυχικό, πνευματικό και ηθικό, τόσο ανεβαίνει ο βαθμός δυσκολίας για τον γονιό)

4)   Διδασκαλία, μετάδοση ηθικής και αξιών. Πώς; Με το παράδειγμα! Με το ζωντανό παράδειγμα της δικής μας συμπεριφοράς. Ειλικρίνεια, σεβασμός, υπευθυνότητα, υπομονή, γενναιοδωρία, ενσυναίσθηση, ικανότητα να συγχωρούμε… Όσα λόγια και να πούμε στα παιδιά, αν δεν έχουμε οι ίδιοι ηθικές αρχές και αξίες που να διαπνέουν την καθημερινή μας συμπεριφορά, δεν αρκούν.

5)   Ανάπτυξη αμοιβαίου σεβασμού. Μέσα από μια γλώσσα που απευθύνει σεβασμό, μέσα από το διάλογο, μέσα από το σεβασμό των συναισθημάτων, των απόψεων, της ιδιωτικότητας και της ατομικότητας του παιδιού.

6)   Αποτελεσματική και κατάλληλη εφαρμογή της πειθαρχίας και οριοθέτησης. Καταρχάς, να υπάρχουν κανόνες και όρια – για μικρούς και μεγάλους. Οι κανόνες να είναι ξεκάθαροι, κατανοητοί και σταθεροί – όχι ανάλογα με τη βολή του γονιού. Οι συνέπειες της μη τήρησής τους, να είναι γνωστές και άρα προβλέψιμες από το παιδί, δίκαιες, χρονικά σχετικές με το εκάστοτε θέμα – να μην αφορά δηλαδή μια συνέπεια κάτι που έκανε ή δεν έκανε το παιδί πριν μια βδομάδα – και τέλος δίκαιες και ανάλογες με την ανεπιθύμητη συμπεριφορά. Οι φυσικές και λογικές συνέπειες – στις οποίες θα αναφερθώ εκτενώς σε επόμενο άρθρο - είναι ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος εφαρμογής πειθαρχίας που να στηρίζεται κυρίως στη συνεργασία και την αμοιβαία ανάληψη ευθυνών και όχι τόσο στην επιβολή εξουσίας και την αναγκαστική συμμόρφωση.

7)   Ενεργός συμμετοχή – όχι άστοχη παρεμβατικότητα - στη διαδικασία εκπαίδευσης και μόρφωσης του παιδιού. Συχνή επικοινωνία με τους παιδαγωγούς, διακριτική αλλά ενισχυτική παρουσία στο σπίτι, δηλαδή να υπάρχει έκδηλο ενδιαφέρον του γονιού για το τι συμβαίνει στο σχολείο, για την επιμελή προετοιμασία των εργασιών στο σπίτι, για τα επιτεύγματα και τις δυσκολίες που τυχόν αντιμετωπίζει το παιδί στο σχολείο.

8)   Να γνωρίσουμε τα παιδιά μας! Να περνάμε χρόνο μαζί τους, όχι μόνο ποιοτικό αλλά και αρκετό. Να τα ρωτάμε ερωτήσεις, να θέλουμε να μάθουμε, να εκφράζουμε το ενδιαφέρον μας για τη ζωή τους, για τα συναισθήματά τους και να μοιραζόμαστε κι εμείς τα δικά μας – όχι ως κολλητοί φίλοι, ως γονείς! Να επικοινωνούμε! Και πολύ και καλά!

Νομίζω ότι ένα από τα δυσκολότερα κομμάτια της γονεϊκότητας, είναι το ότι όλα τα σημαντικά και τα σπουδαία, τα εσωτερικά και τα θεμελιώδη, περνάνε μέσα από το καθημερινό ζωντανό παράδειγμα, μέσα από την ασταμάτητη βιωματική μάθηση του παιδιού από τον «τρόπο» του γονιού, μέσα από τη μίμηση. Αυτό μοιραία, μας φέρνει, ως γονείς, σε μια διαρκή αντιπαράθεση με τις αδυναμίες μας, τις ανεπάρκειές μας και τα σκοτεινά μας σημεία… Και σε μια εγγύτερη επαφή με τα δυνατά μας, τα ωραία μας και τα φωτεινά! Το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν υπάρχει τελειότητα. Τα λάθη είναι θεμιτά και μέσα στο πρόγραμμα, αρκεί να έχουμε επίγνωση του τι κάνουμε, πώς λειτουργεί αυτό που κάνουμε και τι θέλουμε και μπορούμε να βελτιώσουμε…

Συνοπτικά, θα αναφέρω σε αυτό το σημείο και ορισμένες ευθύνες, τις οποίες δεν είναι υποχρεωμένος να αναλάβει κάποιος γονιός – πολλοί όμως ενδίδουν, για πολλούς και διάφορους λόγους – με δυσάρεστες, πολλές φορές επιπτώσεις:

1)   Να αγοράζει ακριβά, μοδάτα και «κραυγαλέα» ρούχα, παπούτσια, κτλ.

2)   Να τρέχει πίσω από το παιδί και να μαζεύει ό,τι εκείνο σκορπίζει, να καθαρίζει το δωμάτιό του – ενώ το παιδί είναι σε μια ηλικία που μπορεί να τακτοποιεί μόνο του – και γενικώς να αναλαμβάνει την ευθύνη του παιδιού του – με τι αντάλλαγμα άραγε;;

3)   Να παρατάει οτιδήποτε κάνει για να εξυπηρετήσει το παιδί. Ακόμη χειρότερα, να μην κάνει τίποτα περιμένοντας να του ζητήσει το παιδί κάποια εξυπηρέτηση, χάρη, βοήθεια, συμμετοχή….

4)   Να προμηθεύει το παιδί του με την τελευταία λέξη της τεχνολογίας ή / και του junk food

5)   Να «καθαρίζει» για λογαριασμό του παιδιού, όποτε εκείνο καλείται να βιώσει τις συνέπειες κάποιου λάθους του

6)   Να σπεύδει προς αντικατάσταση παιχνιδιών ή άλλων αντικειμένων που το παιδί χάνει, καταστρέφει ή κακοδιαχειρίζεται

7)   Και πολλά άλλα που θα έχετε να συμπληρώσετε οι ίδιοι….

Η γονεϊκότητα είναι ένα συναρπαστικό, κουραστικό, προκλητικό, μαγευτικό, ενθουσιώδες, βαθύ και ουσιαστικό ταξίδι… Για να γευτούμε τη βέλτιστη εκδοχή του πρέπει να δώσουμε πρώτοι εμείς, τον καλύτερό μας εαυτό!