Από τον ξένιο στον ξένο

Τα ερεθίσματα πολλά… Η ταινία του Νίκου Γραμματικού «Ο βασιλιάς» (2002), που προβλήθηκε την Κυριακή 12/1 στο Θυμωμένο Πορτραίτο. Η παράσταση του Εθνικού «Ο Ξένος» (2012, 2013). Η αντιρατσιστική μικρού μήκους ταινία «Τζαφάρ». Η καθημερινότητα και η επικαιρότητα. Ακόμη και τα γκάλοπ για την πρόθεση ψήφου.

Στον «Βασιλιά», ο 35χρονος Βαγγέλης αποφυλακίζεται μετά από 5χρονη ποινή για διακίνηση και χρήση ουσιών. Είναι καθαρός πια και αποφασίζει να μετοικήσει στο ετοιμόρροπο σπίτι του παππού του σε ένα μικρό χωριό της Πελοποννήσου, προκειμένου να ζήσει μια ήρεμη ζωή, μακριά από τα μπερδέματα του παρελθόντος. Η στάση των κατοίκων του χωριού απέναντί του χαρακτηρίζεται από προκατάληψη, έχθρα και εκδικητικότητα… 

Στο πρώτο μονόπρακτο (Η Αόρατη Όλγα) του «Ξένου», μια νεαρή μετανάστρια πέφτει θύμα του trafficking και αποτελεί αντικείμενο σκληρής συναλλαγής, ενώ στο δεύτερο (Άουστρας ή η αγριάδα), ένας φιλοξενούμενος από Έλληνες τουρίστας, γίνεται η αφορμή για να εκδηλωθούν εντάσεις και συγκρούσεις γύρω από το πολυδιάστατο μεταναστευτικό ζήτημα..

Στο φιλμ «Τζαφάρ», ένας αλλοδαπός γίνεται δωρητής μυελού των οστών για μια ελληνίδα, ανατρέποντας έτσι τα ρατσιστικά στερεότυπα των γονιών της.

Στην καθημερινότητα γινόμαστε μάρτυρες – με τη σιωπή και την ανοχή μας - θύτες ή θύματα ρατσιστικών και ξενοφοβικών εκδηλώσεων. Κάθε φορά που δεν τολμάμε να υπερασπιστούμε τον κακό μετανάστη που φταίει για όλα τα δεινά της πολυκατοικίας, της γειτονιάς, της Ελλάδας, κάθε φορά που αποτρέπουμε το παιδί μας από το να παίξει με ένα παιδί που έχει αυτισμό, κάθε φορά που δεν μπορούμε να προχωρήσουμε με το βρεφικό ή αναπηρικό καροτσάκι γιατί μια κούρσα έχει κατλάβει το πεζοδρόμιο. Από το σχολικό εκφοβισμό στην κοινωνία των ανηλίκων, το bullying, την περιθωριοποίηση του διαφορετικού και του αδύναμου, ολισθαίνουμε με ευκολία στον κοινωνικό στιγματισμό των ενηλίκων, την απόρριψη, την εκμετάλλευση, τη δολοφονία – ηθική και φυσική, μεταναστών και μη…

Στα γκάλοπ και στην κάλπη, νίκησε και νικάει με διαφορά ο φόβος. Και ο θυμός. Και η απελπισία. Σαφώς και η άγνοια. Ίσως και η λήθη. Φοράνε ως επίσημο ένδυμα τη φρεσκοσιδερωμένη γαλανόλευκη και ντύνονται περηφάνια. Εθνική. Και φιλοπατρία. Κι όλα καλά.

Μέσα από το φακό και την εξαιρετική φωτογραφία του «Βασιλιά», παρακολουθούμε μια μικρογραφία της ελληνικής κοινωνίας να ξεδιπλώνει τα αρνητικά «ταλέντα» της και να οδηγεί τον Βαγγέλη, κάποιον που τόλμησε να ποθήσει μια δεύτερη ευκαιρία, στην ηθική και ψυχική εξόντωση.

Από το 2002 που γυρίστηκε η ταινία, τα πράγματα χειροτέρεψαν στην Ελλάδα. Γίναμε εμείς οι παρίες της Ένωσης, γίναμε ένας ανεπιθύμητος ξένος. Ψάχνουμε ακόμα πιο σπασμωδικά έναν φταίχτη. Δαιμονοποιούμε τη διαφορετικότητα και προβάλλουμε αφελώς και άκριτα όλα τα σκοτεινά, τα δύσκολα, τα μιαρά, τα ανεπαρκή και τα απειλητικά μας κομμάτια στον «ξένο», στον ανοίκειο. Τον όποιο. Το «πρεζάκι», τον «ψυχάκια», τον «αράπη», τον «Αλβανό», την «πόρνη», τον «μετανάστη», τον Άλλο.

Παραβλέποντας το ότι η ανθρώπινη φύση είναι μία. Άχρωμη και καθολική. Με κοινούς τόπους συνάντησης και διαφορετικές εκφάνσεις έκφρασης. Φτιαγμένη για τα καλύτερα, ικανή και για τα χειρότερα. Ή το ανάποδο;

Κοιτάζοντας μέσα από την κλειδαρότρυπα του Γραμματικού,  καλούμαστε να βρούμε τη δική μας θέση στα πράγματα. Να κατανοήσουμε πως είναι καθοριστική. Γιατί μπορεί να τρέφει το διχασμό και να «χαϊδεύει» το αυγό του φιδιού ή να αντιπροτείνει κάτι. Κάτι πιο δημιουργικό και ενωτικό. Κάτι πιο ανθρώπινο.